Książki z Krakowem w tle – retro kryminały XIX/XX wiek

Trochę Krakowa? Trochę kryminału? Trochę historii? Kryminały i opowieści sensacyjne osadzone w dawnych latach w naszym pięknym mieście łączą wszystkie trzy elementy. Szczególnie ciekawe (i coraz popularniejsze) są retro kryminały z przełomu XIX i XX wieku.

Kryminały historyczne

Seria o Komisarzu Mohrze

Biały towar – Mariusz Wollny (2020) – tom 1 serii o Komisarzu Mohrze – Akcja książki dzieje się na przełomie XIX i XX wieku w Krakowie. Poza bohaterem głównym (inspirowanym kilkoma osobami), reszta bohaterów to są autentyczne postaci historyczne, począwszy od powszechnie znanych Wyspiańskiego, Tetmajera, Boya-Żeleńskiego, Przybyszewskiego, Piłsudskiego czy Daszyńskiego, na mało znanych lub zupełnie zapomnianych osobach kończąc jak np. Jan Szczepanik (wynalazca kamizelki kuloodpornej) lub przedstawiciele ówczesnej władzy i policji wymieniani z nazwiska. Czytając książkę, w łatwy sposób można wtopić się w ten klimat Krakowa z tamtych czasów – zarówno Krakowa inteligenckiego, duchownego, kryminalnego, żydowskiego, biednego, jak i artystycznego. W tle głównego wątku (też zainspirowanego prawdziwą historią!) można poznać wiele autentycznych historii z miasta i zobaczyć, że wbrew pozorom świat się nie zmienia: zawsze każda decyzja ma tylu zwolenników, co przeciwników. Autor wykonał świetną robotę zbierając i sprawdzając te wszystkie historie i anegdoty, a potem zręcznie wplatając w to wymyśloną przez siebie intrygę, która na dodatek nie jest prostą zagadką, a zawiłą, wielowątkową tajemnicą.

Niewidzialny wróg – Mariusz Wollny (2023) – tom 2 serii o Komisarzu Mohrze – Olgierd Korsak wyrusza do Ameryki na poszukiwanie wieści o swoim ojcu. Ale Kraków w tym czasie nie śpi. Zuzannę Skrzyńską ktoś śledzi. Wspólnie z komisarzem Mohrem i przy pomocy Tadeusza Żeleńskiego i Stanisława Wyspiańskiego poszukuje „fabrykantów aniołków”, rozwiązuje tajemnicę Teatru Miejskiego (dzisiaj Słowackiego) i rozgramia Mścicieli Ludu. A to wszystko (i sporo innych pomniejszych wątków) osadzone w klimatycznym Krakowie w latach 1901-1904 wraz z premierami sztuk w Teatrze, wielką powodzią na Wiśle i Rudawie i różnymi pomniejszymi wydarzeniami z tego okresu.

Seria o Profesorowej Szczupaczyńskiej

Tajemnica Domu Helclów – Maryla Szymiczkowa (czyli Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński) (2015) – tom 1 serii o Profesorowej Szczupaczyńskiej – rok 1893 w Krakowie nie jest zbyt ciekawy, choć odnotować tu należy otwarcie Teatru Miejskiego i pogrzeb Matejki. Dlatego gdy główna bohaterka dowiaduje się, że zaginęła jedna z pensjonariuszek Domu Helclów, zaczyna swoje prywatne dochodzenie. Ale nie przystoi szanowanej damie iść samotnie przez Kleparz, dlatego czasami towarzystwa dotrzymuje jej służba. Czy pani Szczupaczyńska rozwiąże zagadkę nie zaniedbując przy tym swojego męża – medyka, profesora uniwersytetu?

Rozdarta zasłona– Maryla Szymiczkowa (czyli Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński) (2016) – tom 2 serii o Profesorowej Szczupaczyńskiej – w 1895 roku pod nieistniejącą już willą Rożnowskich nad Wisłą znalezione zostają zwłoki młodej dziewczyny. W tym samym czasie Karolcia, nowa służąca, wypowiada pracę. Co sprawi Profesorowej więcej problemu: rozwiązanie zagadki znad Wisły czy ogarnięcie domu na Wielkanoc z jedną tylko służącą? Szczupaczyńska w celu rozwiązania zagadki chodzi nie tylko po Krakowie (i to nie tylko w obrębach starych murów miejskich!), ale musi wybrać się nawet do Podgórza. A przecież tramwaj konny kosztuje! W międzyczasie możemy się dowwiedzieć, o czym w tym czasie dyskutuje się w Krakowie, co można wyczytać w Czasie i Naprzodzie.

Seans w Domu Egipskim – Maryla Szymiczkowa (czyli Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński) (2018) – tom 3 serii o Profesorowej Szczupaczyńskiej – w 1898 roku krakowskie elity fascynują się seansami spirytystycznymi. Podczas jednego z nim w Domu Egipskim (przy ul. Retoryka) umiera jeden z gości biorących udział w zabawie. Czy to sprawka duchów? A może szatańskiego Przybyszewskiego? Rzecz dzieje się pod koniec grudnia, więc przy okazji poznajemy niektóre świąteczne tradycje krakowskie. A do tego upadek obyczajów: dekadentyzm, nihilizm i romanse!

Złoty róg – Maryla Szymiczkowa (czyli Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński) (2020) – tom 4 serii o Profesorowej Szczupaczyńskiej – jest jedno wydarzenie z 1900 roku, które znamy wszyscy: wesele Rydla w Bronowicach. Jako najbardziej ekscytujące wydarzenie roku, ściąga tłumy Krakowian, w tym naszą główną bohaterkę Profesorową Szczupaczyńską. Czy podczas wesela odkryje coś, czego nie dostrzegł Wyspiański, a co ma związek z wcześniej znalezionymi na ul. św. Jana zwłokami?

Śmierć na Wenecji – Maryla Szymiczkowa (czyli Jacek Dehnel i Piotr Tarczyński) (2023) – tom 5 serii o Profesorowej Szczupaczyńskiej – Szczupaczyńscy wreszcie przeprowadzają się do nowego budownictwa na ul. Retoryka do kamienicy Pod śpiewającą żabą. Kraków nawiedza wielka powódź w 1903 roku. Pod wodą znajduje się cały „Nowy Świat”, a więc dzielnice poza obrębem plant. Zalana zostaje więc ulica Retoryka i ulica Wenecja. I to właśnie tam znalezione zostają zwłoki. I to zwłoki sztuk dwie – oba utopione, przy czym jedne w Rudawie, a drugie… we własnej wannie.

Seria o detektywie Witoldzie Korczyńskim

Latarnie umarłych / Wszyscy, na których ci zależy – Małgorzata Kochanowicz (2011) – Detektyw Witold Korczyński Tom 1 – Emilia przyjeżdża z Wrocławia do ciotki Teodozji Leluchowskiej do Krakowa, gdy UJ umożliwia studiowanie kobietom. Tam poznaje Witolda Korczyńskiego, który z kolei przyjechał do Krakowa z listami podpisanymi Żuław Śmierć zwiastującymi nadchodzącą zbrodnię. Mężczyzna ze swoim przyjacielem Henrykiem zaczyna swoje śledztwo, aby zapobiec tragedii. Wyprowadza się z Hotelu Grand do wynajętego mieszkania na ul. św. Sebastiana. W wyniku pewnych zdarzeń trafia do szpitala św. Łazarza, a życie krakowskich mieszczan toczy się dalej: spacerują pod Wawelem, oglądają zaćmienie słońca na Bielanach. Cały czas jednak pozostaje pytanie najważniejsze: kim jest Żuław Śmierć?

Poszukiwana – Małgorzata Kochanowicz (2013) – Detektyw Witold Korczyński Tom 2 – Witold Korczyński podejmuje się znalezienia zaginionej żony Wereszyńskiego – przemysłowca z Dębnik. Czego dowie się podczas swojego śledztwa w kawiarniach, cukierniach i sklepach na Rynku, np. u Maurizia czy w szynku na Lubicz? A czego w Czarnej Wsi i w Ludwinowie?

Krok w ciemność – Małgorzata Kochanowicz (2019) – Detektyw Witold Korczyński Tom 3 – Tym razem Witold Korczyński podejmuje się pomocy rodzinie Dobruckich z ul. Basztowej. Ma znaleźć mężczyznę, który im zagraża, a także rozwiązać zaadkę morderstw z Kocmyrzowa sprzed 10 lat. W tym celu odwiedza swojego przyjaciela na Kazimierzu. A kogo spotkać można na Emaus?

Inne kryminały

Sekret Kroke – Małgorzata i Michał Kuźmińscy (2009) – tuż przed II Wojną Światową w Krakowie trwają poszukiwania manuskryptu ukrytego przez Bractwo Alchemików. A po Krakowie i Kazimierzu kręcą się podejrzani osobnicy.

Klątwa Konstantyna – Małgorzata i Michał Kuźmińscy (2011) – tym razem zaraz po zakończeniu II Wojny Światowej do Krakowa przybywa dwóch agentów wywiadu amerykańskiego, palestyński bojownik i major NKWD. Wszyscy szukają testamentu Konstantyna. Ale czy on w ogóle istnieje?

Demonomachia – Marek Krajewski (2022) – pod koniec XIX wieku w Krakowie gimnazjalista Stefan Zborski wywołuje ducha zmarłego ojca w seansie spirytystycznym. A przynajmniej to chce zrobić. Zamiast tego z pomocą demonów rzuca klątwę na żydowskiego chłopca Szlomka z Podgórza.

Przypadek Ritterów – Adam Węgłowski (2012) – W 1882 roku Kamil Kord interesuje się dziwnymi przypadkami morderstw w Lutczy i na Węgrzech, w których Żydzi są oskarżani o zabicie młodych chrześcijanek. Obserwuje też antysemickie poczynania w Krakowie, jak np. wystąpienie Matejki na inauguracji roku akademickiego w ASP. Natrafia na policjanta, który brał udział w sprawie Barbary Ubryk z klasztoru Karmelitanek na Wesołej.

Najdłuższa noc – Marek Bukowski, Maciej Dancewicz (2017) – w zimie 1904 r na Plantach pojawiają się zwłoki młodej kobiety z wyłupionymi oczami. W kolejnym roku w sadzawce w jednym z parków (w parku Jordana?) znajdują czaszkę. Kim jest morderca grasujący po Krakowie? Czy znajdzie go komisarz Jelinek czy medyk sądowy Skarżyński ze swoją siostrą chemiczką (kształcącą się u Skłodowskiej)? I jak potoczą się losy Jana po jego powrocie do Krakowa? Kto zabił jego matkę?

Raport Badeni – Krzysztof Maćkowski (2007) – W 1900r na Błoniach przy wejściu do Parku Gier i Zabaw Ruchowych dr Jordana zastrzelona zostaje Justyna Badeni. Sprawą zajmuje się inspektor CK policji Gustaw Mahler mieszkający przy Szpitalnej. Od razu trafia na trop inżyniera Kęsickiego, który poznał denatkę w Art Nouveau przy Floriańskiej, i jego przyjaciela poety dekadenckiego Enkego. Futboliści natomiast opanowują Błonia ku oburzeniu krakowian, a Szatan Przybyszewski nie płaci lwowskiemu krawcowi za garnitur.

Nie tyle kryminały, co prawdziwe historie kryminalne

Stulecie krakowskich detektywów – Jan Widacki (1987) – zbiór faktów historycznych i anegdot dotyczących śledztw w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku. Autor zebrał i opracował ciekawe przypadki przestępstw i morderstw pokazując wielką rolę (i rozwój) medycyny sądowej w Krakowie w tym czasie. Bardzo ciekawa pozycja.